مقدمه:

همزمان با آغاز مبارزات انتخاباتی سال ۲۰۱۹ تونس و شرکت نامزدهای انتخاباتی در این انتخابات یک خبر به صورت ناگهانی ذهن مردم تونس و تحلیلگران بین المللی را به خود مشغول کرد. خبر این بود که یک موسسه غیر دولتی و غیر انتفاعی به نام « انا یقظ» که سازمانی مردم نهاد(سمن) به شمار می رود از یکی از نامزدهای انتخاباتی به نام نبیل القروی مدیر شبکه تلویزیونی نسمه به خاطر فساد اقتصادی و فرار مالیاتی شکایت کرده است. این شکایت به فاصله خیلی کوتاهی منجر به دستگیری و زندانی شدن نبیل القروی در زندان مرناقیه از زندان های حومه شهر تونس شد.

هر چند نبیل القروی در طی ایام تبلیغات انتخاباتی نتوانست از زندان بیرون بیاید ولی با توجه به عدم صدور حکم محکومیت توانست از داخل زندان ستاد انتخاباتی خود را رهبری کرده و رتبه دوم انتخابات را به خود اختصاص دهد. اما این موضوع نیز نتوانست زمیه آزادی وی از زندان را فراهم آورد و وی کماکان با شکایت موسسه غیر دولتی انا یقظ در زندان به سر می برد.

ناگفته نماند که قبل از این موسسه، بخشی از نمایندگان مجلس تونس نیز در ایام قبل از انتخابات با تصویب یک مصوبه در خصوص ممنوعیت نامزدی افرادی که از یک سال قبل از انتخابات فعالیت های رسانه ای و یا خیریه ای داشته اند، می خواستند مانع حضور نبیل القروی و خانم عبیر موسی در انتخابات شوند. این مصوبه پس از تصویب مجلس برای تایید به ریاست جمهوری رفت و باجی السبسی رییس جمهور وقت تونس با مرگ خود مانع از تایید نهایی این مصوبه شد و عملا نبیل القروی توانست به عنوان یکی از نامزدهای جنجالی انتخابات ریاست جمهوری فعالیت خود را ادامه دهد.

هم جهت شدن نمایندگان مجلس و موسسه انا یقظ در ممانعت از حضور نبیل القروی برای تحلیلگران این سوال را مطرح می کند که چه رابطه ای میان خواسته این دو وجود دارد؟ و چرا کاری را که نمایندگان مجلس به عنوان نماد بخشی از حاکمیت ملی، نتوانستند با مصوبه خود انجام دهند این موسسه ولو به شکل ناقص توانست انجام دهد؟

در اینجا ما با پدیده ای سه وجهی رو به رو هستیم که شامل «کنشگری یک نهاد فرو ملی» ، با «تامین مالی و حمایت سیاسی فرا ملی»، در « موضوعات ملی» می شود و کنشگران ملی خود را موظف به ایجاد زمینه های لازم برای ورود این بازیگر غیر دولتی به عرصه انتخابات می دانند. این پدیده، پدیده ای جدید نبوده و این موسسه در تمام رویدادهای سیاسی سال های پس از انقلاب سال ۲۰۱۱ تونس و از جمله در انتخابات اخیر نقش ایفا کرده است.

اشرف العوادی رییس موسسه انا یقظ، روز چهارشنبه ۱۱ سپتامبر اعلام کرد که این موسسه برای انجام برنامه نظارتی خود در انتخابات های سال جاری، از دو سال قبل با ۲۷ موسسه دیگر ائتلاف نموده و کارشناسان این موسسات با سازمان مردم نهاد انا یقظ همکاری خواهند کرد. به گفته وی موسسه مذکور برای برگزاری با کیفیت انتخابات ۱۵۰۰ نفر را به عنوان ناظر به کار گیری کرده است و تعداد این افراد در انتخابات دور دوم ریاست جمهوری و انتخابات مجلس افزایش خواهد یافت.

سوالی که به ذهن می رسد این است، چرا کشوری که فعالان سیاسی و اجتماعی آن در مقابل کوچکترین حرکت های نهادهای رسمی و احزاب واکنش نشان می دهند، مصونیت این نهاد غیر دولتی را اینچنین پذیرفته و از آن استقبال می کنند و اجازه می دهند این موسسه غیر دولتی در مهم ترین مسائل این کشور عملا دخالت کرده تا حدی که بتواند سیاست های خود در قبال بازیگران سیاسی را تا حد به زندان انداختن یکی از شاخص ترین نامزدهای انتخاباتی در آستانه انتخابات جلو ببرد؟

باید برای این سوال نیز پاسخی یافت که آیا این گونه نهادها برآمده از خواست مردم هستند یا صرفا فعالیت های آن ها به نام مردم تمام می شود؟ و آیا نهاد غیر دولتی یاد شده منطبق بر اهداف و نیازهای ملی کشور تونس طراحی شده و یا همزمان اهداف و نیازهای سه بخش ملی، فرا ملی و فرو ملی را با هم تامین می کند؟

این سوال و سوالات بسیار دیگری درباره اهداف غیر اعلامی فعالیت این موسسه و منابع مالی آن که عمدتا اروپایی و امریکایی است موضوعاتی است که می باید برای آن پاسخی یافت. اما قبل از هر چیز باید نسبت به ماهیت این موسسه شناخت دقیق تری پیدا کرد تا به بخشی از منظومه تعاملات سیاسی داخلی تونس، این کشور به ظاهر کوچک پی برد.

ذکر این نکته نیز نباید فراموش شود که در حال حاضر موسسات غیر دولتی زیادی در تونس مشغول فعالیت هستند. به عنوان مثال سازمان مردم نهاد «المراقبون» در کنار موسسه انا یقظ، به عنوان یک سازمان غیر دولتی در انتخابات ریاست جمهوری جاری با به کارگیری بیش از ۳ هزار نفر کادر جوان، کار مراقبت از برگزاری انتخابات را بر عهده داشت و دولت تونس زمینه حضور جدی این موسسات در انتخابات های مختلف این کشور را به صورت رسمی فراهم کرده است.

« انا یقظ» نام سازمانی نظارتی، مستقل و غیر انتفاعی در تونس است که با هدف مبارزه با فساد مالی و اداری و حمایت از شفافیت در روز ۲۱ مارس ۲۰۱۱ توسط تعدادی از دختران و پسران جوان با هدف حفظ دستاوردهای انقلاب تونس تشکیل شده است. این سازمان که جزء سمن های کشور تونس محسوب می شود نقطه اتصال رسمی سازمان شفافیت بین الملل (Transparency International) با تونس می باشد.

این موسسه در روز ۲۱ ژانویه سال ۲۰۱۲ با هزینه مبلغ اهدایی موسسه IRI (International Republican Institute) که بنیان گذار آن رونالد ریگان بوده است با اجازه طبقه اول ساختمانی در خیابان جمال عبدالناصر شهر تونس کار خود را آغاز کرد.

سازمان مذکور خود را سازمانی نظارتی، تونسی، غیر انتفاعی و مستقل می داند که با هدف مبارزه با فساد مالی و اداری و حمایت از شفافیت تشکیل شده و از نوامبر سال ۲۰۱۳ به عنوان نقطه اتصال سازمان بین المللی شفافیت در تونس فعالیت می کند. سازمان بین المللی شفافیت، این سمن را از ۲۹ ژانویه ۲۰۱۷ به عنوان شاخه فعال خود می شناسد.

« انا یقظ» معتقد است که دو هدف اصلی زیر را در سال های گذشته دنبال کرده است:

۱- شفافیت ( در زمینه های سیاسی و انتخابات در تمام مراحل)

۲- مبارزه با فساد (با هدف حفظ و ادامه آرمان های انقلاب تونس)

در سال های گذشته تعداد زیادی از سازمان های غیر دولتی وابسته به کشور ها و برخی سفارت خانه های مستقر در تونس کمک هایی را به این موسسه نموده اند. جمع کمک های پرداخت شده به این موسسه از سال ۲۰۱۲ تا امروز مبلغ ۶،۷۵۹،۵۲۸ دینار بوده است. یعنی به طور متوسط این موسسه غیر دولتی هر سال مبلغ ۸۴۵ هزار دینار کمک مالی دریافت نموده و از این طریق پروژه های مورد درخواست سازمان ها و دولت های سفارش دهنده را انجام داده است. از جمله کشورها و سازمان هایی که به صورت مستقیم به این موسسه کمک مالی ارائه نموده اند می توان از اتحادیه اروپا، آمریکا، آلمان، کانادا، فرانسه، هلند و بلژیک نام برد. این کشورها در قالب ارائه پروژه های مختلف، همزمان به تامین هزینه های این موسسه اقدام نموده اند. برخی از منابع تامین مالی این موسسه عبارتند از :

جدول شماره ۱- اسامی منابع مالی خارجی

ردیف	نام موسسه	ملیت
۱	International Foundation for Electoral Systems  (IFES) بنیاد بین المللی سیستم های  انتخاباتی	آمریکا
۲	PROGRAMME DES NATIONS UNIES POUR LE DEVELOPPEMENT	سازمان ملل
۳	بنیاد برای آینده	اردن
۴	Transparency International سازمان غیر دولتی شفایت بین الملل	آلمان
۵	PROGRAMME DES NATIONS UNIES POUR LE DEVELOPPEMENT	برنامه توسعه ملل متحد
۶	بنیاد دمکراسی	آمریکا
۷	انستیتوی مدیریت منابع طبیعی	آمریکا
۸	ActionAid	آفریقای جنوبی
۹	Avocats Sans Frontières	بلژیک
۱۰	آژانس همکاری های توسعه ای اسپانیا	اسپانیا

                طبق اعلام سایت رسمی انا یقظ این سازمان غیر دولتی در سال های پس از انقلاب تونس همه ساله مبالغی را از سازمان های بین المللی و کشورهای اروپایی، آفریقایی و آمریکایی جهت انجام فعالیت های خود در تونس دریافت نموده است.

جدول شماره ۲ مربوط به کمک های دریافتی این سمن در سال های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۹ می باشد که در سایت این سازمان اعلام موجود است. لازم به ذکر است که مبالغ دریافتی اعلام شده در سال ۲۰۱۹ هنوز مبلغ نهایی به شمار نمی رود.

جدول شماره ۲- هزینه ای دریافتی موسسه در سال های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۹

سال	کمک دریافتی به دینار
۲۰۱۲	۱۵،۵۰۰
۲۰۱۳	۱۷۴،۶۰۰
۲۰۱۴ انتخابات ریاست جمهوری و مجلس	۱،۰۰۲،۹۹۱
۲۰۱۵	۴۷۵،۸۸۰
۲۰۱۶	۸۳۵،۸۷۱
۲۰۱۷	۱،۰۶۳،۶۴۳
۲۰۱۸	۱،۴۶۶،۶۴۳
۲۰۱۹ انتخابات ریاست جمهوری و مجلس	۱،۵۵۶،۴۰۰
جمع مبالغ دریافتی از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۹	۶۷۵۹۵۲۸ دینار

قابل توجه آن که در میان حامیان مالی انا یقظ هیچ موسسه دولتی و غیر دولتی تونسی وجود نداشته و تمام هزینه های این نهاد غیر دولتی توسط حامیان مالی خارجی تامین می شود. این در حالی است که تمام پروژه های انجام شده توسط این موسسه در موضوعات مرتبط با مسائل داخلی تونس می باشد.

ساختار و ارکان سازمانی :

الف- هیئت مدیره:

                هیئت مدیره موسسه انا یقظ ۳ عضو دارد. رییس این موسسه جوانی است به نام اشرف العوادی است. دبیرکل موسسه نیز خانم أسماء الصابری (در سایت موسسه نام آقای وجدی اللومی آمده است). خانم سوار بن المهطلی نیز به عنوان امین اموال این موسسه معرفی شده است (قبلا خانم مریم المودب این پست را در اختیار داشت).

ب- هیئت اجرایی:  

                اعضای هیئت اجرایی موسسه شامل۳۰ نفر می باشد که اسامی و جایگاه اجرایی آن ها در پایان گزارش آمده است.

ج- شرکای بین المللی و منابع مالی:

طبق اعلام موسسه مذکور ۷ شریک بین المللی این سازمان عبارتند از:

۱- سازمان شفافیت بین المللی. این سازمان یک شبکه جهانی است که دارای ۹۰ شعبه در کشورهای مختلف می باشد. این سازمان در سال ۱۹۹۴ تاسیس شده است.

۲- اتحادیه اروپا.

۳- موسسه اکشن ایدACTIONAID  : سازمانی بین المللی است که ۱۵ میلیون نفر در ۴۵ کشور با آن در زمینه مبارزه با فقر و ظلم همکاری می کنند. مقر اصلی آن در ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی است. انا یقظ با شعبه عربی این سازمان در اردن همکاری می کند . این شعبه کشورهای اردن، لبنا، مغرب و تونس را پوشش می دهد.

۴- سازمان وکلای بدون مرز. این سازمان بین المللی غیر دولتی در بلژیک مستقر است و در ۱۰ کشور در زمینه قانونگرایی و مقابله با بازداشت های غیر قانونی فعالیت می کند. شعبه این موسسه در تونس در سال ۲۰۱۲ فعالیت خود را آغاز کرده است.

۵- وزارت خارجه آلمان

۶- آژانس همکاری های بین المللی اسپانیا برای توسعه AECID این آژانس که ماهیت دولتی دارد در سال ۱۹۸۸ در اسپانیا تاسیس شده و همکاری آن با موسسه تونسی انا یقظ در چارچوب پروژه تثبیت وضعیت زنان مناطق حاشیه ای تونس انجام می شود.

۷- سفارت هلند در تونس. کمک های سفارت هلند در تونس در قالب پروژه حمایت از جامعه مدنی در ارتباط با دولت ها و انجام نقش نظارتی در مناطق کشور می باشد.

ضمیمه :

اسامی و جایگاه اعضای هیئت اجرایی موسسه انا یقظ عبارت است از:  

مدیر پروژه ها: یوسف بلقاسم، موفق الزواری و خانم یسری المقدم

کارشنای حقوقی در امور فساد مالی: احمد بن تعاریت و خانم تسنیم الطیاری و خانم خوله المقرانی

کارشناس حقوقی: اسماعیل بن خلیفه

مدیر پروژه ها: خانم هنده فلاح و خانم منال بن عاشور

کارشناس ارزیاب: رئوف بن الحاج

هماهنگ کننده پروژه بخش دفاعی کشور: سالم غلاب

مسئول بخش اداری: غسان الفاهم

بخش رسانه ای: محمد الجلالی، احمد قادی و خانم نجلاء بن صالح و هانی البدیوی

کارشناس امور منطقه ای : طلال الفرشیشی

هماهنگ کننده سازمان های جامعه مدنی:  خانم سیرین البیر و آقای عفیف جویلی

مسئول امور دریافت هدایا: اسامه عبید

کارشناس انتخاباتی : خانم فدوی العونی

هماهنگ کننده منطقه ای جندوبه: حاتم العبسی

هماهنگ کننده منطقه ای الکاف: صفاء زروقی

هماهنگ کننده منطقه ای صفاقص: مهدی الداهش

هماهنگ کننده منطقه ای قفصه: رمزی الکارمرجی

هماهنگ کننده منطقه ای تطاوین: ملیکه لهول